Grammàtica

1 Sones & phonètica

Non todolos sones que se pronunciæn n InterFhala tienen el mesmu valor funccional.

Transcripçon phonètica: Symbolizando na scriptura la pronuncia real d'un son, usa-se un alphabeto special, l alphabeto phonètico. Los phonemas transcribæn-se ente barræs oblicuæs //. Los sones que se son a omittir no oral, dependiendo de fhalante &/ou territorio transcribiran-se con parèntesis ( ). Por casu, el phonema /o/ ye a arrepresentase por /ou/ n Centroriente, ou quanto si mas por /u/ n posiçones àtonæs.

Alphabeto phonètico que se utiliza: Næs nuœssæs transcripçones phonèticæs, siempre que possible, gasta-se l Alphabeto Phonètico Internacional: IPA (ye interactivo, comprobai los sones tal & cumo sonæn) vèi l elenchu de los signos que s' adoptæn:

Vocales:

  • /a/ pan, canha

  • /e/ pesu, queisu - Centroriente

  • /i/ picu, venir - /binìr/ ou /benìr/

  • /o/ corra, ouriegano - Centroriente, correr - /korrèr/ ou /kurrèr/

  • /u/ argayu, xawuw - /ʃa(β)ù(wu)/

  • /œ/ cuœntu, fhuœrte - zonæs

 

Vocales mirandesæs

Esti idioma ye mũîtho mas ricu n vocales:

/i/ sì, mîou
/e/ tierra
/œ/ touro,pouco
/ɛ/ ver,saber
/ɔ/ dolor, probe
/o/ copa, bona
/u/ mudo, tu
/ɐ/ amiga (àtono)
/a/ paî, ratu
/æ/ æ,miæ
/ɨ/ regeira,vjsitar, dolor, me (àtono)
/ẽ/ bien
/ə̃/ fhazen
/ɛ̃/ drento, ten
/ɔ̃/ pongo
/õ/ monte
/ũ/ mundo, algun
/ã/ Miranda, manta
/ɐ̃/ manìa,
cantar 
/ĩ/ cinco, fin

Semivocales:

  • /j/ y, reyno

  • /w/ banzau, fhœw

 

Consonantes:

Consonantes totales
Schema consonantes IPA

  • /b/ intamu pallabra ou tres nasal vaca, intrambos

  • /β/ ente vocales ou tres consonante lìquida acaba, barba. A l ser allophone (nun tener valor stremando vozes), anota-se b

  • /d/ intamu pallabra ou tres nasal dar, andar

  • /ð/ ente vocales ou tres consonante lìquida vida, adîous. A l ser allophone anota-se d

  • /ɖ/ lhuw, tyana - (zones)

  • /f/ fradar, fhiyu - (excepto Oriente)

  • /ʁ/ (/g/) guarda, hagora, getar

  • /h/ (/x/) (/ɸ/) hou, fhiyu - (Oriente)

  • /x/ guaghe, ghĩtso, frèghole

  • /k/ casa, kilo, que, cutu

  • /m/ mar, amigu

  • /n/ nada, scanhu - (zonæs)

  • /ɲ/ extraño, scanhu - (zonæs) nidio - (zonæs)

  • /ŋ/ pan, avion, distincçon

  • /l/ limite (lìmite), calar

  • /ʎ/ lhuw, tyana - (zonæs)

  • /ɾ/ caro, color

  • /r/ carro, romper

  • /s/ saber, possible, enxame, extra

  • /ʃ/(/ɕ/) xawuw, pròximo

  • /t/ totsu, retacu

  • /ʒ/ quasj, relion, xheira - (Portugal & zonæs)

  • /z/ fhazer - (Portugal & zonæs)

  • /ʐ/ casa - (Portugal & zonæs)

  • /ʂ/ caçador, muçu, çapatu, cielo - (Portugal)

  • /θ/ caçador, çapatu, banzau, cielo, thema

Semiconsonantes

  • /j/ ya, tyamar - (zonæs)

  • /w/ wufanda, wœyu, awa, arruw: /arrù(wu)/

Africadæs

  • /t's/ cotse, gotsu, martsar, tsamiçu - (zonæs)

  • /t̠ɕ/  (/t͡ʃ/cotse, gotsu, tsamiçu - tyave, tyamar - (zonæs), muyer - (zonæs)

  • /ʈ͡ʂ/ tyave, tyamar, lhuw, arrestalhar - (zonæs, "!!")

  • /d͡z/ tyave, tyamar, lhuw, arrestalhar - (zonæs)

  • /ɖ͡ʐ/ tyave, tyamar, lhuw, arrestalhar - (zonæs)

  • /d͡ʒ/ lhuw, arrestalhar - (zonæs)

  • c͡ç/ tyave, tyamar, muyer, caleya- (zonæs)

  • /c/ tyave, tyamar, muyer, caleya- (zonæs)

 

Classificaçon de læs vocales:

Articulaçon: La characterÌstica mas definitoria de læs vocales nel romance ye la posiçon assumida a l pronunciase. Tien-se intos la serie de vocales posteriores (velares) /o/ /u/, que se articula con la lhingua retrahida, aveirando l dorsu scontra l velo. Vocal anterior (palatal) ye un son vocàlicu que se articula adelantrando la lhingua scontra los incisivos & aveirando-la a l paladar duru /a/ /e/ /i/.

Tension & accentu: La tension ye la qualidà phýsica de la vocal, dependiente de la fhuœrça expiratoria, & por tanto, de la amplitude la vibraçon de læs cuœrdæs vocales. Læs vocales atopando-se n sýllabæs pronunciadæs con mayor fhuœrça tyamæn-se tònicæs, por baltiar in riba d'elhæs l accentu tònicu, que se characteriza por un refhuœrçu de la fhuœrça expiratoria. Læs vocales que s'incuœntræn in sýllabæs sin essi refhuœrçu tyamæn-se àtonæs. Elho ye per importante a la hora pronuncialæs:





Vocalismo tònico

Vocalismo àtono
 


Archigraphemas I, U, e & o nun tienen valor distinctivu.


  Vocalismo àtono final


Nun concuœrdo da fheitho cun la division in 5 vocales àtones de l centroriental. Mal applicable a penæs a la variante central.

Alcuœntros consonantales

Alcuœntros consonantales, cumo los cultos gn, mn, pn, ps, pt, tm &c. nun son verdadeiros incuœntros por nun se pronuncia' la primera consonante cumo tala.






                                     Alcœntros consonantales
















No comments:

Post a Comment