2 Scriptura

 

Arreproduziendo na scriptura læs pallabræs nel systema InterFhala gastaran-se una cierta cifra de signos gràphicos que se tyamæn lhettræs.

El todo de læs lhettræs transcribiendo los sones de la lhingua fhalada ye l alphabeto.

L alphabeto nun ye una transcripçon phonètica. Ye una gìa de pronunciaçon.

Consta de læs lhettræs que vienen:

a æ b c ç d e f g h i j k l m n ñ o œ ø p q r s t u v w x y z &

Valores

N Interfhala estos valores variaran dependiente de l “idioma” local & quantos & mas de l interlocutor. Systemarei-los ansì:

 Diagraphemas

Digrammas

El diasystema TX (non na lhista) gastarei-lu pouco, in "txubir", &c. u læs pronunciæs se stremæn /tʃ/ /ʃ/ segun la zona.

Diphthongos

Diasystemas

Son characteres, lhettræs, dìgraphos ou axuws de characteres que se yos darà la possibilidà de pronuncia variable, que regularizæn la scriptura variable territorialmente. Existen idiomas q'usæn esti systema (breton, wallon, de cierta maneira angles tamien...) & que tienen mũîthos diaphones (sones n una determinada posiçon que se pronunciæn differentemente segun variante, sì q'ansì co-respondiendo a la mesma idea). Ye per difficil regulariza' los sones inexistentes in lhatino, & estæs combinaçones seran la maneira mas afhayadiza de systemalos (paheç-nos, los diasystemas puœden ser perfeitamente outros, solo que t'hagora nun houbo quien los eguar). Vèi-los nel quadru anterior & n esti que vien:

Pronunciæs stremadæs marcæn-se n esti quadru:

                                            Diasystemas

Diacrìticos

Arriendæs de læs lhettræs de l alphabeto, dirà-se valir tamien na lhingua scripta dalgunos signos auxiliares que se destinæn a indica' la pronuncia exacta de læs vozes. Estos signos accessorios de la scriptura, que se tyamæn diacrìticos, son los que vienen:

L accentu ye possible ser agudu (á,é,í,ó,ú) que ye lo mesmo que l grave (à,è,ì,ò,ù), circumflexu (î), til (ã, ẽ, ũ) & trema (ë, ï, ü).

Accentu agudu ou grave

L accentu agudu ou grave marcarà:

• Læs pallabræs oxìtonæs (agudæs) quando acaben cun vocal sola

Cafè	Xalè
Xarrè	Verdà

• Quando son agudæs acabadæs por diphthongu (ou axuw de duæs vocales na mesma sýllaba final) nun s'accentuaran nunca: banzau, castañeu, &c.
• Tampouco s'accentuarà n pallabræs cun læs partìculæs agudæs hyperabundantes -on, -in: pequenhin, grandon. (arresumiendo, acabando n -n).
• Læs vozes agudæs acabantes in -s, nun siendo essa -s desinencia, nun fhairà falta accentualæs por ser automaticamente agudæs quasj que siempre: intos, cabas, curriveras.
• Lo mesmo dirà valir pa cun læs acabantes por -n: daquien, (d)algien.

• Casu de hiatos (axuw de duæs vocales in duæs sýllabæs differentes):

Caserìa / Quantìa

• Singulares tyanos non verbales in -s ou -n: mènos. Los participios de la 1º tradicionalmente n -ao, n cuœntæs de poneyos un accentu agudu absolutamente innecesariu (solo se pon por copiar a l hispañol) intercalarà-se-yos una -h- : fhalaho. Ansì, esta -h- n estæs posiçones ye possible utilizala cumo referencia de la pronuncia /d/ n delhos d' “idiomas” que nun pierden essi son n essa posiçon, fhaziendo de diasystema.

• Læs pallabræs proparoxìtonæs mangarei-y-yos a todæs accentu quando, ermano que læs oxìtonæs, s'accentùen n una vocal sola. Si s'accentuaren n un diphthongu, por ser todolos diphthongos tònicos, nun fhairà falta. 

L accentu circumflexu (teyadin) gastarei-lu:

• Quando la vocal ye muda n fhasteiræs centrorientales: ascuîthar, ou /ie/ n fhormæs verbales.
• Na Cabreira & tamien ayures quando non final, siempres î=ei/ie truîtha=/trueita/, comîu=/kUmieu/, vîsti=/biestI/.
• N unos poucos casos indicarà a l in par modificaçon: morrîu=/mUrrù/,/mUrriò/,/mUrrieu/,/mUrreu/,/mUrrìu/, /mUrriù/.
• Îo: n esti axuw la î siempre se pronunciarà n todolos "idiomas". Esta sequencia nel Dœuro & na Cabreira pierde l son de la o: mîou=/miu/ (D), /mieu/(C)

• L accentu circumflexu nun marcarà la sýllaba tònica. 
• El til marcarà una -n- que se dà n delhæs de vozes complexes cumo mũîtho> /muntʃo/, strẽitho> /strentʃo/, &c., ou vozes cun nasal in Miranda: ã (in) ãtre (ente)

Trema

• Ãpuntarà la possibilidà de marcayos a los fhalantes de delhos "idiomas" quando u tres q se pronuncia: seqüencia (optativo).
• La pronunciaçon alternativa de G cumo archigraphema de /ʃ/, /x/ ou /g/ n cultismos cun differente pronuncia segun l "idioma", poniendo trema næs -e- & -i- posteriores: gëographìa, agënda, Argëntina.
• La pronuncia de uœ ye totalmente variable segun zona : ua, ue, ui, uo, uœ

L apòstrophu

Mal lu gastarei n estos casos:

• Cun de + (h)vocal, que + (h)vocal, ta / par + (h)a. Cun los pronomes me & mi +(h) vocal, te & ti + (h)vocal.
• la, lu & lo pronomes nun s'elidiran.
• Cun la -r de los infinitivos tras un artìculu, marcando sýncope: Carga' los camiones.
• Læs duæs partìculæs que s'eliden per tras & tres, la preposiçon in & l artìculu el, nun lu lhevaran.

L hýphen:

Gastarei-lu n:

• Los pronomes àtonos postpuœstos + verbo (ènclisys): Dîou-y-los
• Pallabræs compuœstæs: saca-untos